The Effectiveness of an Electronic Guide Based on the Communicative Theory in Developing the Skills of Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder in Reducing Their Children’s Sensory and Behavioral Problems
DOI:
https://doi.org/10.59994/pau.2025.SI.287Keywords:
Electronic Guide, Communicative Theory, Autism Spectrum Disorder, Sensory Problems, Behavioral ProblemsAbstract
The study aimed to examine the effectiveness of an electronic guide based on communicative theory in developing the skills of mothers of children with Autism Spectrum Disorder (ASD) to reduce sensory and behavioral problems in their children. To achieve the study objectives, the researcher employed an experimental design with a single group on a sample of ten mothers of children with ASD. The study was conducted in the South Hebron area—Dura. The researcher developed a measurement tool to collect data on cognitive and performance skills, consisting of 46 items, focusing on the mothers’ performance in reducing their children’s sensory and behavioral problems. The validity and reliability of the tool were verified using appropriate methods. For data analysis, means, standard deviations, and effect sizes were calculated. The results revealed statistically significant differences at the 0.05 significance level in favor of post-test scores for the cognitive and performance skills of mothers of children with ASD in reducing their children’s sensory and behavioral problems after using the electronic guide based on communicative theory. In light of these findings, the researcher recommended providing electronic training programs for mothers of children with ASD to ensure easy access and maximize the acquisition of knowledge on how to interact with their children through specialized guidance, overcoming the difficulties of reaching specialized centers due to geographic and logistical barriers across Palestine. This study is distinguished by its focus on developing the cognitive and performance skills of mothers of children with ASD through the use of an electronic guide that addresses daily challenges immediately, a dimension that has not received sufficient attention in previous studies on designing programs and electronic applications.
Downloads
References
المراجع العربية:
أبو نواس، يزن؛ العويدي، علياء. (2022). فاعلية برنامج تدريب أولياء الأمور (ImPACT) في تنمية مهارات التواصل لدى الأطفال ذوي اضطراب طيف التوحد في دولة قطر. مجلة جامعة القدس المفتوحة للأبحاث والدراسات التربوية والنفسية، 13(40)، 193-205.
برسوم، رفقة؛ شهبو، سامية؛ الفضيل، نهى؛ العتيبي، وضحة؛ الناصر، حصة. (2023). فاعلية برنامج قائم على الأنشطة التفاعلية الإلكترونية في تنمية الوعي السياحي لدى أطفال الروضة. رسائل علوم المعلومات، 13(3)، 1513-1531.
حافظ، سوسن؛ غزال، عبد الفتاح؛ حسن، طلعت. (2023). فعالية برنامج تدريبي قائم على استراتيجيات التكامل الحسي في خفض السلوك النمطي لدى الأطفال ذوي اضطراب طيف التوحد. مجلة كلية التربية، 20(17)، 57-86.
حسام الدين، نهال. (2023). دليل إلكتروني تفاعلي تطبيقي مطور لتنمية المهنية المستدامة لمعلمين التربية الرياضية للمرحلة الابتدائية. المجلة العلمية لعلوم وفنون الرياضة، 75(5)، 133-172.
الحمادي، أنور. (2021). الاضطرابات العقلية والسلوكية في التصنيف الدولي للأمراض. (ط 11)، دون مكان ودون دار نشر.
الحمادي، أنور. (2022). الدليل الإحصائي والتشخيصي للاضطرابات العقلية المعدل. معايير DSM-5-T. (ط 5)، دون مكان نشر ولا دون نشر.
حويل، حسن؛ منصور، ماريان؛ مرسي، محمد. (2023): بيئة تعلم إلكترونية لتنمية بعض مهارات التحول الرقمي لدى أخصائي تكنولوجيا التعليم في ضوء رؤية مصر 2030. المجلة التربوية لتعليم الكبار، 5(4)، 150-184.
الخبيري، سميرة. (2021). واقع استخدام معلمات اللغة العربية بالمرحلة الثانوية للمنصات التعليمية في التدريس والصعوبات التي تواجههن. المجلة العربية للنشر العلمي، العدد 33، 1-25.
الدسوقي، هاني؛ عمر، حسين. (2022). دليل إلكتروني لمسابقات الميدان والمضمار لدى معلمي التربية الرياضية بمرحلة التعليم الإعدادي بالأزهر الشريف. مجلة علوم الرياضة وتطبيقات التربية البدنية، 25(1)، 172-213.
الديباني، ألاء؛ قطب، نيرمين. (2022). فعالية التدريب عن بُعد للأمهات لتنمية مهارات السلوك التكيفي لأطفالهم من ذوي اضطراب طيف التوحد. مجلة البحوث التربوية والنوعية، 10(10)، 1-36.
الزبون، مأمون؛ خوالدة، حمزة؛ الزبون، نضال. (2020). تصورات طلبة الجامعة الأردنية حول فاعلية استخدام منصات التعلم الإلكترونية في تنمية مهارة التعلم الذاتي لديهم في مادة الثقافة الوطنية. مجلة جامعة النجاح لأبحاث العوم الإنسانية، 34(12)، 2267-2302.
السحيباني، وتين؛ المطلق، عبد الله (2024). تأثير عرض النمذجة البصرية في بيئات التعلم الإلكترونية على تنمية مهارة التواصل البديل لدى أطفال التوحد. مجلة تكنولوجيا التعليم والتعلم الرقمي، 5(15)، 268-354.
سمور، سهير. (2024). فاعلية برنامج تدريبي عن بعد قائم على مبادئ تحليل السلوك التطبيقي ((ABA لتطوير مهارات أمهات أطفال اضطراب طيف التوحد لإدارة سلوك أبنائهن. (أطروحة دكتوراه غير منشورة)، الجامعة العربية الأمريكية، فلسطين.
شحاتة، نشوى؛ فرج، سهير؛ الطحان، سعاد. (2020). المعايير التصميمية لبيئات التدريب الإلكتروني القائمة على النظرية التواصلية لتنمية مهارات أجهزة الكمبيوتر الافتراضية لدى أخصائي تكنولوجيا التعليم. تكنولوجيا التعليم: سلسلة دراسات وبحوث، 30(2)، 53-103.
الشرقاوي، محمود. (2018). التوحد وسائل علاجه. مصر، دار العلم والإيمان للنشر والتوزيع.
شقير، زينب. (2005). الاكتشاف المبكر والتشخيص التكاملي لغير العاديين. مصر، مكتبة النهضة المصرية.
الشهري، يزيد. (2024). فاعلية برنامج إرشادي لتنمية استراتيجيات حل المشكلات لتخفيف من الضغوط النفسية والاجتماعية المرتبطة بجائحة كورونا لعينة من أمهات أطفال التوحد. مجلة البحث العلمي في الآداب العلوم الاجتماعية والإنسانية، 25(4)، 203-276.
صقر، الصفا. (2024). فعالية استخدام الحقيبة البديلة في خفض بعض الاضطرابات الحسبة لدى أطفال اضطراب طيف التوحد "لدى أطفال التوحد في البيئة الريفية". (رسالة ماجستير غير منشورة)، جامعة دمنهور، مصر.
عبد الحميد، ياسمين. (2022). تأثير برنامج للحركات التعبيرية باستخدام القصة الرقمية على تنمية الوعي الصحي في ظل انتشار فيروس كورونا لدى أطفال الروضة. المجلة العلمية لعلوم التربية البدنية والرياضة، 42(1)، 289-307.
عبد الشافي، سمر. (2023). تصور مقترح لبيئة تعليمية إلكترونية لتنمية بعض المهارات التكنولوجية لمعلمات رياض الأطفال. مجلة الطفولة، العدد (44)، 1789-1765.
عبد القادر، محمـود؛ مطري، إدريس. (2023). فاعلية برنامج مقترح قائم على النظرية الاتصالية في تدريس اللغة العربية لتنمية مهارات الذكاء الرقمي لتلاميذ المرحلة الابتدائية في محافظة بيشة. مجلة العلوم التربوية والنفسية، 7(15)، 76-95.
العبري، حسنه؛ بن شهرير، محمد. (2021). معوقات توظيف المنصات التعليمية بالمدارس الحكومية في سلطنة عمان. المجلة الإلكترونية الشاملة متعددة التخصصات، العدد 40، 32-1.
عسيري، آمنة؛ خضري، أحمد. (2023). المشكلات الحسية لدى فئات ذوي اضطراب طيف التوحد من وجهة نظر أولياء الأمور والمختصين. مجلة جامعة جازان للعلوم الإنسانية، 12(1)، 20-75.
الغامدي، سماهر؛ القرشي، ريهام؛ القحطاني، رجاء. (2024). جودة حياة أُسر الأشخاص ذوي الإعاقات الحسية: المشكلات وآليات التكيف. مجلة العلوم الإنسانية والاجتماعية، 8(2)، 21-49.
غريب، تهامي؛ أبو ناجي، محمود؛ البيطار، حمدي. (2024). بيئة إلكترونية تفاعلية قائمة على التقبل التكنولوجي لتنمية مهارات التحول الرقمي لدى أخصائي تكنولوجيا التعليم. مجلة كلية التربية، 40(2)، 134-167.
الغنيمي، إبراهيم. (2021). اتجاهات معلمي ووالدي الأطفال ذوي اضطراب طيف التوحد نحو برامج تعليم الوالدين في ضوء بعض المتغيرات. مجلة العلوم التربوية، العدد الثامن، 420-357.
الغيطي، ريم. (2021). فاعلية برنامج تدريبي قائم على غرف الحواس في خفض مشكلات الحاسة الدهليزية لدى الأطفال ذوي اضطراب طيف التوحد. مجلة كلية التربية الخاصة، 1(1)، 394-401.
فراونة، أكرم. (2021). أثر التفاعل بين بيئات التعلم الإلكترونية وأنماط التعلم على تنمية مهارات تصميم الأنشطة الإلكترونية القائمة على التلعيب وقابلية الاستخدام لدى معلمي التكنولوجيا بغزة. (أطروحة دكتوراه غير منشورة)، الجامعة الإسلامية، غزة.
قنديل، منال؛ شحاته، نشوي، المرسي، محمود. (2022). معايير تصميم بيئة تعلم إلكترونية قائمة على النظرية التواصلية لتنمية مهارات الوعي المعلوماتي لدى طلاب تكنولوجيا التعليم. مجلة كلية التربية بدمياط، 37(83)، 154-190.
الكناني، سلوان. (2020). البرامج التعليمية والاتجاهات الحديثة التي يقوم عليها واستراتيجياتها (رؤية نظرية معرفية وتوظيفية). العراق، اليمامة للطباعة والنشر.
ليندة، صيمود. (2022). استخدام تكنولوجيا الاتصال الحديثة في دمج أطفال التوحد مع المجتمع – دراسة حالة لمركز رعاية أطفال التوحد" علي رملي" الجزائر العاصمة. مجلة التربية الخاصة، 9(1)، 368-382.
محمد، عادل؛ العنزي، فريح. (2020). استخدام أنشطة التكامل الحسي للحد من أعراض اضطراب المعالجة الحسية للأطفال ذوي اضطراب طيف التوحد. المجلة العربية للتربية النوعية، 4(13)، 260-302.
محمد، عز الدين. (2022). فاعلية برنامج مقترح قائم على النظرية التواصلية في تدريس الدراسات الاجتماعية لتنمية قيم المواطنة الرقمية لدى تلاميذ المرحلة الابتدائية. المجلة العربية للعلوم التربوية والنفسية، 6(30)، 87-116.
محمد، محمود؛ عبد الحليم، محمد؛ عبد المحسن، علي. (2023). أثر مستوى الذكاء والمساندة الوالدية في تحسين بعض مهارات السلوك التكيفي لدى التلاميذ ذوي الإعاقة الذهنية القابلين للتعلم عبر بيئات التعلم الإلكترونية في ضوء نظريتي فيجوتسكي وسيمنز. مجلة دراسات في مجال الإرشاد النفسي والتربوي، 6(4)، 161-184.
محمــد، ياسمين. (2021). دعم المعلومات وعلاقته ببعض الاضطرابات السلوكية لدى عينة من أطفال الأُوتيزم. مجلة كلية الآداب بقنا، 30(52)، 495-516.
محمود، أحمد. (2022): تصميم مجلة إلكترونية تعليمية على الأجهزة اللوحية وتأثيرها على تعلم بعض المهارات الهجومية في كرة اليد. مجلة التربية البدنية وعلوم الرياضة، 29(5)، 30-51.
مريني، أسماء؛ ممادي، شوقي. (2022): دراسة مستوى المهارات ما وراء المعرفية لدى أمهات الأطفال ذوي اضطراب طيف التوحد. دراسة ميدانية بولاية الوادي. مجلة العلوم النفسية والتربوية، 8(1)، 99-118.
مسعود، حسناء؛ علي، فاطمة؛ عبد الرازق، فايزة. (2023). برنامج تدريبي للطالبة المعلمة لتصميم المجلة الإلكترونية في تنمية مهارات الاستقبال اللغوي لدى طفل الروضة. المجلة العلمية لكلية التربية للطفولة المبكرة، 8(4)، 117-239.
منذر، وسام. (2013). فاعلية برنامج تدريبي سلوكي بمشاركة الأمهات في خفض بعض المشكلات السلوكية لدى عينة من الأطفال التوحديين. (أطروحة دكتوراه غير منشورة)، جامعة دمشق، سوريا.
موسى، منال. (2022). فاعلية استخدام مجلة إلكترونية في تنمية بعض مهارات التفكير التوليدي البصري والقدرة على الانتباه البصري لدى طفل الروضة. المجلة العلمية، 22(2)، 435-538.
ميدون، مباركة؛ خلادي، يمينة. (2018). بعض المشكلات السائدة لدى أطفال ذوي اضطراب طيف التوحد. دراسة استكشافية بمراكز مدينة ورقلة. مجلة العلوم النفسية والتربوية، 7(1)، 284-251.
يعقوب، شعبان؛ شاهين، جودة؛ خليفة، وليد. (2024). بناء وتقنيين مقياس الاضطرابات الحسية للأطفال ذوي اضطراب طيف التوحد مرتفعي الأداء الوظيفي. مجلة كلية التربية بتفهمنا الأشراف، 2(2)، 405-438.
المراجع العربية بنظام الرومنة:
Abw Nwas, Yzn؛ Al'ewydy, 'Elya'. (2022). fa'elyh brnamj tdryb awlya' alamwr (ImPACT) fy tnmyh mharat altwasl lda alatfal dwy adtrab tyf altwhd fy dwlh qtr. mjlh jam'eh alqds almftwhh llabhath waldrasat altrbwyh walnfsyh, 13(40), 193-205.
Brswm, Rfqh؛ Shhbw, Samyh؛ Alfdyl, Nha؛ Al'etyby, Wdhh؛ Alnasr, Hsh. (2023). fa'elyh brnamj qa'em 'ela alanshth altfa'elyh alelktrwnyh fy tnmyh alw'ey alsyahy lda atfal alrwdh. rsa'el 'elwm alm'elwmat, 13(3), 1513-1531.
Hafz, Swsn؛ Ghzal, 'Ebd Alftah؛ Hsn, Tl'et. (2023). f'ealyh brnamj tdryby qa'em 'ela astratyjyat altkaml alhsy fy khfd alslwk alnmty lda alatfal dwy adtrab tyf altwhd. mjlh klyh altrbyh, 20(17), 57-86.
Hsam Aldyn, Nhal. (2023). dlyl elktrwny tfa'ely ttbyqy mtwr ltnmyh almhnyh almstdamh lm'elmyn altrbyh alryadyh llmrhlh alabtda'eyh. almjlh al'elmyh l'elwm wfnwn alryadh, 75(5), 133-172.
Alhmady, Anwr. (2021). aladtrabat al'eqlyh walslwkyh fy altsnyf aldwly llamrad. (t 11), dwn mkan wdwn dar nshr.
Alhmady, Anwr. (2022). aldlyl alehsa'ey waltshkhysy lladtrabat al'eqlyh alm'edl. m'eayyr DSM-5-T. (t 5), dwn mkan nshr wla dwn nshr.
Hwyl, Hsn؛ Mnswr, Maryan؛ Mrsy, Mhmd. (2023). by'eh t'elm elktrwnyh ltnmyh b'ed mharat althwl alrqmy lda akhsa'ey tknwlwjya alt'elym fy dw' r'eyh msr 2030. almjlh altrbwyh lt'elym alkbar, 5(4), 150-184.
Alkhbyry, Smyrh. (2021). waq'e astkhdam m'elmat allghh al'erbyh balmrhlh althanwyh llmnsat alt'elymyh fy altdrys wals'ewbat alty twajhhn. almjlh al'erbyh llnshr al'elmy, al'edd 33, 1-25.
Aldswqy, Hany؛ 'Emr, Hsyn. (2022). dlyl elktrwny lmsabqat almydan walmdmar lda m'elmy altrbyh alryadyh bmrhlh alt'elym ale'edady balazhr alshryf. mjlh 'elwm alryadh wttbyqat altrbyh albdnyh, 25(1), 172-213.
Aldybany, Ala'؛ Qtb, Nyrmyn. (2022). f'ealyh altdryb 'en bu'ed llamhat ltnmyh mharat alslwk altkyfy latfalhm mn dwy adtrab tyf altwhd. mjlh albhwth altrbwyh walnw'eyh, 10(10), 1-36.
Alzbwn, Mamwn؛ Khwaldh, Hmzh؛ Alzbwn, Ndal. (2020). tswrat tlbh aljam'eh alardnyh hwl fa'elyh astkhdam mnsat alt'elm alelktrwnyh fy tnmyh mharh alt'elm aldaty ldyhm fy madh althqafh alwtnyh. mjlh jam'eh alnjah labhath al'ewm alensanyh, 34(12), 2267-2302.
Alshybany, Wtyn؛ Almtlq, 'Ebd Allh (2024). tathyr 'erd alnmdjh albsryh fy by'eat alt'elm alelktrwnyh 'ela tnmyh mharh altwasl albdyl lda atfal altwhd. mjlh tknwlwjya alt'elym walt'elm alrqmy, 5(15), 268-354.
Smwr, Shyr. (2024). fa'elyh brnamj tdryby 'en b'ed qa'em 'ela mbad'e thlyl alslwk alttbyqy ((ABA lttwyr mharat amhat atfal adtrab tyf altwhd ledarh slwk abna'ehn. (atrwhh dktwrah ghyr mnshwrh), aljam'eh al'erbyh alamrykyh, flstyn.
Shhath, Nshwa؛ Frj, Shyr؛ Althan, S'ead. (2020). alm'eayyr altsmymyh lby'eat altdryb alelktrwny alqa'emh 'ela alnzryh altwaslyh ltnmyh mharat ajhzh alkmbywtr alaftradyh lda akhsa'ey tknwlwjya alt'elym. tknwlwjya alt'elym: slslh drasat wbhwth, 30(2), 53-103.
Alshrqawy, Mhmwd. (2018). altwhd wsa'el 'elajh. msr, dar al'elm waleyman llnshr waltwzy'e.
Shqyr, Zynb. (2005). alaktshaf almbkr waltshkhys altkamly lghyr al'eadyyn.msr, mktbh alnhdh almsryh.
Alshhry, Yzyd. (2024). fa'elyh brnamj ershady ltnmyh astratyjyat hl almshklat ltkhfyf mn aldghwt alnfsyh walajtma'eyh almrtbth bja'ehh kwrwna l'eynh mn amhat atfal altwhd. mjlh albhth al'elmy fy aladab al'elwm alajtma'eyh walensanyh, 25(4), 203-276.
Sqr, Alsfa. (2024). f'ealyh astkhdam alhqybh albdylh fy khfd b'ed aladtrabat alhsbh lda atfal adtrab tyf altwhd "lda atfal altwhd fy alby'eh alryfyh". (rsalh majstyr ghyr mnshwrh), jam'eh dmnhwr, msr.
'Ebd Alhmyd, Yasmyn. (2022). tathyr brnamj llhrkat alt'ebyryh bastkhdam alqsh alrqmyh 'ela tnmyh alw'ey alshy fy zl antshar fyrws kwrwna lda atfal alrwdh. almjlh al'elmyh l'elwm altrbyh albdnyh walryadh, 42(1), 289-307.
'Ebd Alshafy, Smr. (2023). tswr mqtrh lby'eh t'elymyh elktrwnyh ltnmyh b'ed almharat altknwlwjyh lm'elmat ryad alatfal. mjlh altfwlh, al'edd (44), 1789-1765.
'Ebd Alqadr, Mhmwd؛ Mtry, Edrys. (2023). fa'elyh brnamj mqtrh qa'em 'ela alnzryh alatsalyh fy tdrys allghh al'erbyh ltnmyh mharat aldka' alrqmy ltlamyd almrhlh alabtda'eyh fy mhafzh byshh. mjlh al'elwm altrbwyh walnfsyh, 7(15), 76-95.
Al'ebry, Hsnh؛ Bn Shhryr, Mhmd. (2021). m'ewqat twzyf almnsat alt'elymyh balmdars alhkwmyh fy sltnh 'eman. almjlh alelktrwnyh alshamlh mt'eddh altkhssat, al'edd 40, 32-1.
'Esyry, Amnh؛ Khdry, Ahmd. (2023). almshklat alhsyh lda f'eat dwy adtrab tyf altwhd mn wjhh nzr awlya' alamwr walmkhtsyn. mjlh jam'eh jazan ll'elwm alensanyh, 12(1), 20-75.
Alghamdy, Smahr؛ Alqrshy, Ryham؛ Alqhtany, Rja'. (2024). jwdh hyah ausr alashkhas dwy ale'eaqat alhsyh: almshklat walyat altkyf. mjlh al'elwm alensanyh walajtma'eyh, 8(2), 21-49.
Ghryb, Thamy؛ Abw Najy, Mhmwd؛ Albytar, Hmdy. (2024). by'eh elktrwnyh tfa'elyh qa'emh 'ela altqbl altknwlwjy ltnmyh mharat althwl alrqmy lda akhsa'ey tknwlwjya alt'elym. mjlh klyh altrbyh, 40(2), 134-167.
Alghnymy, Ebrahym. (2021). atjahat m'elmy wwaldy alatfal dwy adtrab tyf altwhd nhw bramj t'elym alwaldyn fy dw' b'ed almtghyrat. mjlh al'elwm altrbwyh, al'edd althamn, 420-357.
Alghyty, Rym. (2021). fa'elyh brnamj tdryby qa'em 'ela ghrf alhwas fy khfd mshklat alhash aldhlyzyh lda alatfal dwy adtrab tyf altwhd.mjlh klyh altrbyh alkhash, 1(1), 394-401.
Frawnh, Akrm. (2021). athr altfa'el byn by'eat alt'elm alelktrwnyh wanmat alt'elm 'ela tnmyh mharat tsmym alanshth alelktrwnyh alqa'emh 'ela altl'eyb wqablyh alastkhdam lda m'elmy altknwlwjya bghzh. (atrwhh dktwrah ghyr mnshwrh), aljam'eh aleslamyh, ghzh.
Qndyl, Mnal؛ Shhath, Nshwy, Almrsy, Mhmwd. (2022). m'eayyr tsmym by'eh t'elm elktrwnyh qa'emh 'ela alnzryh altwaslyh ltnmyh mharat alw'ey alm'elwmaty lda tlab tknwlwjya alt'elym. mjlh klyh altrbyh bdmyat, 37(83), 154-190.
Alknany, Slwan. (2020). albramj alt'elymyh walatjahat alhdythh alty yqwm 'elyha wastratyjyatha (r'eyh nzryh m'erfyh wtwzyfyh). al'eraq, alymamh lltba'eh walnshr.
Lyndh, Symwd. (2022). astkhdam tknwlwjya alatsal alhdythh fy dmj atfal altwhd m'e almjtm'e – drash halh lmrkz r'eayh atfal altwhd" 'ely rmly" aljza'er al'easmh. mjlh altrbyh alkhash, 9(1), 368-382.
Mhmd, 'Eadl؛ Al'enzy, Fryh. (2020). astkhdam anshth altkaml alhsy llhd mn a'erad adtrab alm'ealjh alhsyh llatfal dwy adtrab tyf altwhd. almjlh al'erbyh lltrbyh alnw'eyh, 4(13), 260-302.
Mhmd, 'Ez Aldyn. (2022). fa'elyh brnamj mqtrh qa'em 'ela alnzryh altwaslyh fy tdrys aldrasat alajtma'eyh ltnmyh qym almwatnh alrqmyh lda tlamyd almrhlh alabtda'eyh. almjlh al'erbyh ll'elwm altrbwyh walnfsyh, 6(30), 87-116.
Mhmd, Mhmwd؛ 'Ebd Alhlym, Mhmd؛ 'Ebd Almhsn, 'Ely. (2023). athr mstwa aldka' walmsandh alwaldyh fy thsyn b'ed mharat alslwk altkyfy lda altlamyd dwy ale'eaqh aldhnyh alqablyn llt'elm 'ebr by'eat alt'elm alelktrwnyh fy dw' nzryty fyjwtsky wsymnz. mjlh drasat fy mjal alershad alnfsy waltrbwy, 6(4), 161-184.
Mhmd, Yasmyn. (2021). d'em alm'elwmat w'elaqth bb'ed aladtrabat alslwkyh lda 'eynh mn atfal alauwtyzm. mjlh klyh aladab bqna, 30(52), 495-516.
Mhmwd, Ahmd. (2022). tsmym mjlh elktrwnyh t'elymyh 'ela alajhzh allwhyh wtathyrha 'ela t'elm b'ed almharat alhjwmyh fy krh alyd. mjlh altrbyh albdnyh w'elwm alryadh, 29(5), 30-51.
Mryny, Asma'؛ Mmady, Shwqy. (2022). drash mstwa almharat ma wra' alm'erfyh lda amhat alatfal dwy adtrab tyf altwhd. drash mydanyh bwlayh alwady. mjlh al'elwm alnfsyh waltrbwyh, 8(1), 99-118.
Ms'ewd, Hsna'؛ 'Ely, Fatmh؛ 'Ebd Alrazq, Fayzh. (2023). brnamj tdryby lltalbh alm'elmh ltsmym almjlh alelktrwnyh fy tnmyh mharat alastqbal allghwy lda tfl alrwdh. almjlh al'elmyh lklyh altrbyh lltfwlh almbkrh, 8(4), 117-239.
Mndr, Wsam. (2013). fa'elyh brnamj tdryby slwky bmsharkh alamhat fy khfd b'ed almshklat alslwkyh lda 'eynh mn alatfal altwhdyyn. (atrwhh dktwrah ghyr mnshwrh), jam'eh dmshq, swrya.
Mwsa, Mnal. (2022). fa'elyh astkhdam mjlh elktrwnyh fy tnmyh b'ed mharat altfkyr altwlydy albsry walqdrh 'ela alantbah albsry lda tfl alrwdh. almjlh al'elmyh, 22(2), 435-538.
Mydwn, Mbarkh؛ Khlady, Ymynh. (2018). b'ed almshklat alsa'edh lda atfal dwy adtrab tyf altwhd. drash astkshafyh bmrakz mdynh wrqlh. mjlh al'elwm alnfsyh waltrbwyh, 7(1), 284-251.
Y'eqwb, Sh'eban؛ Shahyn, Jwdh؛ Khlyfh, Wlyd. (2024). bna wtqnyyn mqyas aladtrabat alhsyh llatfal dwy adtrab tyf altwhd mrtf'ey alada' alwzyfy. mjlh klyh altrbyh btfhmna alashraf, 2(2), 405-438.
المراجع الأجنبية:
Bearss, K., Johnson, C., Handen, B., Smith, T., &Scahill, L. (2013). A pilot study of parent training in youngchildrenwithautismspectrumdisorders and disruptive behavior. Journal of autism and developmentaldisorders, 43(4), 829-840.
Boydston, P. S. (2020). Dissemination of appliedbehavioranalysis to familiesimpacted by autism in rural and remote areas via a telehealth-based parent training program.
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
Herlina, H., &Susilana, R. (2021). Online training: An alternative solution of the empowerment for parents of childrenwithAutism. Journal of Education Technology, 5(2), 175-182.
Hermaszewska, S., & Sin, J. (2021). End user perspectives on the development of an online intervention for parents of children on the autism spectrum. Autism, 25(5), 1234 1245.
Randell, E., McNamara, R., Delport, S., Busse, M., Hastings, R. P., Gillespie, D., ... & Warren, G. (2019). Sensoryintegrationtherapy versus usual care for sensoryprocessingdifficulties in autismspectrumdisorder in children:studyprotocol for a pragmaticrandomisedcontrolled trial. Trials, 20(1), 113.
Siemens, G. (2004). Connectivism: A learningtheory fort he digital age. Ekim, 6, 2011.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Journal of Palestine Ahliya University for Research and Studies

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
مجلة جامعة فلسطين الاهلية للبحوث والدراسات تعتمد رخصة نَسب المُصنَّف 4.0 دولي (CC BY 4.0)